[- تو چه غذایی را بیش از همه دوست داری، پدر بزرگ؟
- همهی غذاها را، پسرم، همه را. این گناه بزرگی است که آدم بگوید این غذا خوب است و آن یک بد!
- چرا؟ مگر آدم حق ندارد انتخاب کند؟
- البته که نه، حق ندارد!
- آخر چرا؟
- برای اینکه کسانی هستند که گرسنهاند.
من شرمنده شدم و سکوت کردم. هرگز قلب من نتوانسته بود به این درجه از بزرگواری و شفقت برسد.]
(زوربای یونانی، نیکوس کازانتزاکیس، ترجمه محمد قاضی)
من کم و بیش، از لیبرال دموکراسی راضیام و تعلقی به چپ یا چپ نو ندارم. پذیرفتهام که سرشت و نهاد جهان و انسان، کم و بیش، همین است و اگر بخواهیم فلک را سقف بشکافیم و با آسمان زورآزمایی کنیم، کار را خرابتر کردهایم.
همین است دیگر. در دایرهی قسمت، اوضاع چنین است و جام می و خون دل، هر یک به کسی دادهاند. آنچه در این زندگی نصیب آدمها میشود لزوماً بر اساس استحقاق نیست.
یکی را دادهای صد ناز و نعمت
یکی را نان جو آغشته در خون
آنچه خطرناک است ایجاد فاصلهی عاطفی بین ثروتمندان و کمبضاعتها است. از این نگرانم که تنگدستی باعث شود کسی با نگاه نفرت و عداوت به بالادستیها نگاه کند. فکر کند اگر کسی دارا شده است، حق او را تضییع کرده و یا لزوماً از مسیر شیّادی و دوز و کلک به این مال و مکنت رسیده است.
میتوانید از اینکه دارایی کمی دارید آزردهخاطر باشید و از اینکه در این جهان، اینهمه نابرابری هست، غصه بخورید. اما این دلآزردگی نباید به تودهی خشم و بغض و غیظ تبدیل شود و به ایجاد فاصله و بدبینی بینجامد. اجازه ندهیم تنگدستی و بینوایی به مصیبت دیگری منتهی شود و میان ما و دیگرانی که در آسایش و فراخی زندگی میکنند، دیوار بکشد.
اما از آن سو، چیزی که هرگز نتوانستهام هضم کنم و برای آن توجیه اخلاقی و انسانی پیدا کنم این است که چطور میشود کسی که میتواند با 50 ملیون تومن خودروی نسبتاً خوبی بخرد، 500 ملیون خرج یک خودروی لوکس میکند در حالیکه در اطراف او، کسانی هستند که از تأمین ابتدائیترین مایحتاج خود ناتوانند. خبر ندارد یا برایش مهم نیست؟
برای من پذیرفتنی و هضمشدنی است که فرد توانگر و دارایی، آسودهتر و مرفهتر زندگی کند، اما هزینهکردنهای هنگفت برای کالاهای لوکس و تجمّلی که بیشتر به کار خودنُمایی و جلوهگری میآید، چه توجیهی دارد؟
ملیونها تومن هزینهکرد برای تابلویی نفیس یا لوستری لوکس، در حالیکه در اطراف تو، کسانی برای رفع ضروریترین حوایج خود، پای در گِل ماندهاند، انصافانه است؟